درس ديكته به كوهنوردان
ساختار جمله در زبان فارسي
جمله
مجموعه ی کلمات به هم پیوسته که پیامی را می رساند و دارای اجزاء و ارکان هستند. به قسمتهایی که حذف آنها ساختمان را از هم می پاشد ارکان جمله گویند و اجزای جمله آنهايي هستند که حذفشان به ساختمان جمله آسیبی نمی رساند .
مجموعه ی کلمات به هم پیوسته که پیامی را می رساند و دارای اجزاء و ارکان هستند. به قسمتهایی که حذف آنها ساختمان را از هم می پاشد ارکان جمله گویند و اجزای جمله آنهايي هستند که حذفشان به ساختمان جمله آسیبی نمی رساند .
اقسام جمله از لحاظ پیام رسانی
1- خبری :جمله ای که به صورت اِخباری یا التزامی و مثبت یا منفی درباره تحقق کاری یاحالتی سخنی گویند: هوا سرد است.
2- پرسشی: جمله ای که به وسیله آن، ظاهراً یا حقیقتاً درباره امری پرسش شود : حال شما چطور است.
3- امری: که راجع تحقق کار یا حالتی درخواستی صورت می گیرد:عصبانی نشوید.وجه امری شامل دو صورت امرو نهی (رایج در زبان عربی )است. در جمله های امری خطابی معمولاً ًنهاد خذف می شود: افسوس نخور
4- عاطفی:جمله ای که با آن عواطف و احساسات انسانی بیان می شود ،از قبیل تحسین، تمجید، تعجب، آرزو، افسوس: شما چقدر خوش ذوق هستید .
اقسام جمله از لحاظ نظم
1- جمله مستقیم: که ارکان یا اجزای آن در جای خود قرار دارد : علی دیروز مارا به خانه خود دعوت کرد .
2- جمله غیر مستقیم: جمله ای که نظم دستوری یک یا چند رکن یا جزء آن به هم خورده است که برای تنوع بخشیدن به جمله به کار می رود . از نمونه های خوب کاربرد چنین جملات درآثار جلال آل احمد به چشم می خورد .
1- خبری :جمله ای که به صورت اِخباری یا التزامی و مثبت یا منفی درباره تحقق کاری یاحالتی سخنی گویند: هوا سرد است.
2- پرسشی: جمله ای که به وسیله آن، ظاهراً یا حقیقتاً درباره امری پرسش شود : حال شما چطور است.
3- امری: که راجع تحقق کار یا حالتی درخواستی صورت می گیرد:عصبانی نشوید.وجه امری شامل دو صورت امرو نهی (رایج در زبان عربی )است. در جمله های امری خطابی معمولاً ًنهاد خذف می شود: افسوس نخور
4- عاطفی:جمله ای که با آن عواطف و احساسات انسانی بیان می شود ،از قبیل تحسین، تمجید، تعجب، آرزو، افسوس: شما چقدر خوش ذوق هستید .
اقسام جمله از لحاظ نظم
1- جمله مستقیم: که ارکان یا اجزای آن در جای خود قرار دارد : علی دیروز مارا به خانه خود دعوت کرد .
2- جمله غیر مستقیم: جمله ای که نظم دستوری یک یا چند رکن یا جزء آن به هم خورده است که برای تنوع بخشیدن به جمله به کار می رود . از نمونه های خوب کاربرد چنین جملات درآثار جلال آل احمد به چشم می خورد .
اقسام جمله از لحاظ فعل
1- جمله فعلی: جمله ای که دارای فعل تام است:ماه تابید .
2- جمله اسنادی: جمله که دارای فعل ربطی است : امین با هوش است .
3- جمله بی فعل : جمله ای که فعل ندارد.
اقسام جمله دارای فعل
جمله ساده: جمله دارای یک فعل است:امین خوابید
جمله مرکب: جمله ای که دارای بیش از یک فعل است: همین که به خانه رسیدم مهمان آمد.
اقسام جمله های مرکب
1- ترکیبی از جمله های کامل : می دانستیم با نخستین چراغ شادی ها همه باز خواهد گشت و ما بازخواهیم خندید.
2- ترکیب شده از جمله های ناقص و کامل: به درماندگان یاری رسان تا خدا مدد کارت باشد .
1- ترکیبی از جمله های کامل : می دانستیم با نخستین چراغ شادی ها همه باز خواهد گشت و ما بازخواهیم خندید.
2- ترکیب شده از جمله های ناقص و کامل: به درماندگان یاری رسان تا خدا مدد کارت باشد .
جمله های پایه و پیرو
جمله کامل را جمله پایه می نامند . جمله پایه مقصود اصلی نویسنده و یا گوینده را بیان می کند ولی جمله ای را که به تنهایی معنایی روشن ندارد و معنای آن با جمله پایه کامل می شود جمله پیرو نامیده شده است .
جمله پیرو معمولا مفهومی از قبیل علت ، شرط ، نتیجه ، زمان و مکان را به آن می افزاید و همواره ناقص است و معمولاً با حرف ربط می آید و گاه پیش و گاه پس از جمله پایه قرار می گیرد .
جمله کامل را جمله پایه می نامند . جمله پایه مقصود اصلی نویسنده و یا گوینده را بیان می کند ولی جمله ای را که به تنهایی معنایی روشن ندارد و معنای آن با جمله پایه کامل می شود جمله پیرو نامیده شده است .
جمله پیرو معمولا مفهومی از قبیل علت ، شرط ، نتیجه ، زمان و مکان را به آن می افزاید و همواره ناقص است و معمولاً با حرف ربط می آید و گاه پیش و گاه پس از جمله پایه قرار می گیرد .
جمله معترضه
جمله ای است که حذف آن به مفهوم اصلی جمله آسیب نمی رساند . این گونه جمله ها معمولاً مفهومی از قبیل دعا ، نفرین ، آرزو و یا توضیحی را به مفهوم اصلی جمله می افزاید . جمله معترضه معمولاً بین دو خط تیره و به طور مستقل یا پس از حرف ربط می آید . مانند : ستاره های – کوچک و بزرگ – در آسمان می درخشیدند .
جمله ای است که حذف آن به مفهوم اصلی جمله آسیب نمی رساند . این گونه جمله ها معمولاً مفهومی از قبیل دعا ، نفرین ، آرزو و یا توضیحی را به مفهوم اصلی جمله می افزاید . جمله معترضه معمولاً بین دو خط تیره و به طور مستقل یا پس از حرف ربط می آید . مانند : ستاره های – کوچک و بزرگ – در آسمان می درخشیدند .
+ نوشته شده در دوشنبه بیست و هفتم آذر ۱۳۹۱ ساعت 8:58 توسط یکی از همه
|